AI Interviews: เมื่อเทคโนโลยีอาจไม่เป็นกลางต่อผู้สมัคร
เทคโนโลยีที่ตั้งใจ “ลดอคติ” แต่กลับ “สร้างอคติใหม่”
มีองค์กรระดับโลกหนึ่งใช้ระบบ AI Interview เพื่อคัดกรองผู้สมัครจากทั่วโลก ด้วยความตั้งใจดีที่จะลดอคติของมนุษย์ในการประเมิน แต่สิ่งที่เกิดขึ้นกลับตรงกันข้าม เมื่อพบว่าผู้สมัครจากบางประเทศถูกจัดอันดับคะแนนต่ำกว่าอย่างต่อเนื่อง ทั้งที่คุณสมบัติเทียบเท่ากัน
เมื่อทีมวิเคราะห์เชิงลึกจึงพบว่า ระบบ AI ที่ใช้โมเดลภาษาและภาพถ่ายจากชุดข้อมูลภาษาอังกฤษอเมริกันเป็นหลัก ทำให้มัน “ไม่เข้าใจสำเนียง” หรือ “จังหวะการพูด” ของผู้สมัครจากเอเชีย ส่งผลให้ถูกประเมินว่าขาดความมั่นใจหรือสื่อสารไม่ชัดเจน
นี่คือตัวอย่างของเทคโนโลยีที่ตั้งใจจะเป็นกลาง แต่กลับสร้าง “อคติที่ซ่อนอยู่” (algorithmic bias) และกลายเป็นประเด็นสำคัญที่ recruitment agency ต้องทำความเข้าใจ เพื่อออกแบบกระบวนการสรรหาที่เที่ยงธรรมและครอบคลุมความหลากหลายของผู้สมัครมากกว่าเดิม
เมื่อ “เสียง” และ “สำเนียง” กลายเป็นตัวกำหนดโอกาสในชีวิต
AI interview ส่วนใหญ่ใช้เทคโนโลยีวิเคราะห์เสียง (voice analytics) และภาษากาย (facial recognition) เพื่อประเมินผู้สมัครในหลายมิติ เช่น ความมั่นใจ ความร่วมมือ หรือการแสดงออกทางอารมณ์
แต่ในความเป็นจริง “สำเนียง” “ความเร็วในการพูด” หรือ “การสบตา” ไม่ใช่ตัวชี้วัดความสามารถในการทำงานเสมอไป โดยเฉพาะในสังคมที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรมและภาษา
ผู้สมัครที่พูดภาษาอังกฤษด้วยสำเนียงท้องถิ่น หรือสื่อสารด้วยภาษากายที่ต่างจากแบบอเมริกันอาจถูกระบบให้คะแนนต่ำกว่าโดยไม่เป็นธรรม ทั้งที่ทักษะการทำงานจริงไม่ได้ด้อยกว่าเลย
นั่นหมายความว่า เทคโนโลยีอาจ “ตีความผิด” ในสิ่งที่มนุษย์เข้าใจว่าเป็น “ความแตกต่าง” ไม่ใช่ “ข้อบกพร่อง” และนี่คือความเสี่ยงที่องค์กรต้องระวังให้มากขึ้นในยุคที่ AI เข้ามามีบทบาทในกระบวนการสรรหา
Inclusive Hiring: จากแนวคิดสู่การปฏิบัติจริง
องค์กรที่ต้องการสรรหาอย่างเที่ยงธรรมต้องเริ่มจากการตั้งคำถามกับระบบของตัวเอง ว่ากระบวนการที่ใช้อยู่นั้นเปิดโอกาสให้ “ทุกคน” ได้แสดงศักยภาพอย่างเท่าเทียมหรือไม่
ในหลายประเทศ บริษัทข้ามชาติเริ่มหันมาใช้แนวคิด inclusive hiring เพื่อออกแบบประสบการณ์สมัครงานที่เข้าใจความแตกต่างของผู้สมัคร เช่น
ให้ผู้สมัครเลือกช่องทางการสัมภาษณ์ที่เหมาะกับตัวเอง (วิดีโอ โทรศัพท์ หรือแบบเขียน) หรือใช้ recruiter ที่ผ่านการอบรมด้าน unconscious bias เข้ามาอยู่ในกระบวนการ
เพราะความเที่ยงธรรมไม่ได้เกิดจาก “การให้ทุกคนเหมือนกัน” แต่เกิดจาก “การเข้าใจว่าแต่ละคนไม่เหมือนกัน” และปรับวิธีการสรรหาให้เหมาะสมกับความหลากหลายนั้น
Recruitment Agency กับบทบาทการเป็น “ผู้ดูแลความเป็นธรรม”
เมื่อเทคโนโลยีเริ่มเข้ามามีบทบาทมากขึ้น recruitment agency จึงไม่ได้ทำหน้าที่แค่คัดเลือกผู้สมัคร แต่ต้องเป็น “ผู้ออกแบบกระบวนการสรรหาที่มีมนุษย์เป็นศูนย์กลาง”
agency ที่เข้าใจเรื่อง inclusive hiring จะทำหน้าที่เป็นคนกลางที่กลั่นกรองข้อมูลจากระบบ AI อย่างระมัดระวัง เพื่อป้องกันการตีความผิด เช่น การตรวจสอบสาเหตุที่ระบบให้คะแนนต่ำ หรือการให้โอกาสผู้สมัครได้อธิบายคำตอบเพิ่มเติมผ่านการสัมภาษณ์จริงกับมนุษย์
นอกจากนี้ agency ยังต้องช่วยให้องค์กรลูกค้าเข้าใจว่าการใช้เทคโนโลยีสรรหาคนควรมี “คน” อยู่ร่วมในกระบวนการเสมอ เพื่อรักษาความเที่ยงธรรมและมุมมองเชิงมนุษย์ที่เทคโนโลยียังไม่สามารถแทนได้ทั้งหมด
เมื่อ AI กลายเป็นผู้ช่วย ไม่ใช่ผู้ตัดสิน
AI เป็นเครื่องมือที่ทรงพลังในการลดงานซ้ำซ้อนและเพิ่มความเร็วในการคัดกรองผู้สมัคร แต่สิ่งที่ต้องระวังคือการให้ “อำนาจการตัดสินใจ” แก่ระบบมากเกินไปจนขาดการตรวจสอบจากมนุษย์
องค์กรที่มองการณ์ไกลจะใช้ AI เป็น “ผู้ช่วยวิเคราะห์ข้อมูล” ไม่ใช่ “ผู้ตัดสินสุดท้าย” โดยให้มนุษย์เป็นผู้พิจารณาขั้นสุดท้าย เพื่อรักษาสมดุลระหว่างประสิทธิภาพกับความเที่ยงธรรม
recruitment agency ที่เข้าใจหลักนี้จะช่วยองค์กรลูกค้าออกแบบระบบสรรหาที่ทั้งรวดเร็วและมีมนุษยธรรม เช่น การใช้ AI เพื่อคัดเบื้องต้น แต่ให้ recruiter ที่ผ่านการอบรมด้าน bias ทำการสัมภาษณ์ต่อในขั้นสุดท้าย
PRTR กับภารกิจสร้างการสรรหาที่ยุติธรรมและเข้าใจคนทุกกลุ่ม
PRTR เชื่อว่าเบื้องหลัง “กระบวนการสรรหาที่ดี” ต้องมีทั้งเทคโนโลยีที่แม่นยำ และทีมงานที่เข้าใจ “ความหลากหลายของมนุษย์”
ในฐานะ recruitment agency ที่ทำงานกับองค์กรชั้นนำทั้งในไทยและต่างประเทศ PRTR ให้ความสำคัญกับแนวคิด inclusive hiring โดยออกแบบระบบสรรหาที่ผสมผสานเทคโนโลยีกับการตัดสินใจเชิงมนุษย์ เพื่อให้มั่นใจว่าผู้สมัครทุกคนได้รับโอกาสอย่างเท่าเทียม ไม่ว่าจะมีพื้นเพ สำเนียง หรือรูปแบบการสื่อสารแบบใดก็ตาม
เพราะ “ความเป็นกลาง” ไม่ได้เกิดจากการพึ่งพาเทคโนโลยีเพียงอย่างเดียว แต่เกิดจากการที่คนในกระบวนการสรรหาเข้าใจและเคารพในความแตกต่างของมนุษย์ทุกคน
หากองค์กรของคุณกำลังมองหากระบวนการสรรหาที่โปร่งใสและเที่ยงธรรม
PRTR พร้อมช่วยออกแบบ Recruitment Solution ที่เป็นทั้งเทคโนโลยีและมนุษย์ในเวลาเดียวกัน
เพื่อสร้างทีมที่มีคุณภาพและสะท้อนคุณค่าความหลากหลายขององค์กรคุณ
